Od 1 września 2015r. pięciolatki w przedszkolach będą się obowiązkowo uczyć języka obcego.

W roku szkolnym 2017/2018 obowiązkiem tym będą objęte wszystkie przedszkolaki. Nowelizacja podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego jest wynikiem wprowadzenia zaleceń Rady Europy oraz Komisji Europejskiej, które zachęcają do obniżenia wieku rozpoczynania obowiązkowej nauki pierwszego języka obcego.

Rozporządzenie MEN stawia Polskę w gronie prekursorów tego trendu, a dyrektorów przedszkoli w obliczu nowych wyzwań towarzyszących wprowadzaniu w życie  europejskiej polityki językowej.

Wczesny start coraz wcześniej
Wczesny start językowy czeka w pierwszej kolejności pięciolatki, które 1 września 2015r. zaczną ostatni rok swojej nauki w przedszkolach. W myśl nowelizacji Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dn.30 maja 2014r., jest to początek procesu objęcia wszystkich przedszkolaków obowiązkiem nauki nowożytnego języka obcego. W 2016r. w gronie tym znajdą się cztero i pięciolatki, a w 2017r. dołączą do nich trzylatki. W praktyce oznaczać to będzie, że wszystkie przedszkolaki zostaną objęte obowiązkową bezpłatną nauką języka obcego. Tym samym, Polska stanie się jednym z trzech krajów w Europie, oprócz  Hiszpanii i niemieckojęzycznej części Belgii, prowadzących naukę językową na tym etapie.

2015 – 5-latki

2016 – 4 i 5-latki

2017 – 3, 4 i 5-latki

Kto decyduje o wyborze języka obcego? Czy zawsze jest  to angielski? Pytania są zasadne, gdyż  zwykło się słyszeć, że to właśnie angielski, a nie inny język, ma być tym obowiązkowym językiem w przedszkolach. Rozporządzenie MEN mówi o „języku obcym nowożytnym” , którego wybór warunkowany jest w następujący sposób:

Dokonując wyboru języka obcego nowożytnego, do posługiwania się którym będą przygotowywane dzieci uczęszczające do przedszkola lub innej formy wychowania przedszkolnego, należy brać pod uwagę, jaki język obcy nowożytny jest nauczany w szkołach podstawowych na terenie danej gminy.

(Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 maja 2014 r.)

Dotychczasowa praktyka uczenia języka obcego w przedszkolu wskazuje, że w większości będzie to język angielski. Jest to trend spójny z sytuacją obserwowaną w innych krajach europejskich. Zgodnie z badaniami, których wyniki zostały opublikowane przez Komisję Europejską (Key Data on Teaching Languages at School in Europe 2012), 90 proc. uczniów w Europie uczy się języka angielskiego jako pierwszego języka obcego. Jako drugi język obcy najczęściej wybierane są francuski i niemiecki.

Przedszkolak wyczulony na język
Celem wprowadzania obowiązkowej nauki języka obcego w przedszkolu jest przygotowanie dzieci do posługiwania się językiem obcym nowożytnym, tak aby dziecko kończące edukację przedszkolną umiało:

  • uczestniczyć w zabawach muzycznych, ruchowych, plastycznych, konstrukcyjnych, teatralnych;
  • reagować na proste polecenia w języku obcym;
  • powtarzać rymowanki i proste wierszyki oraz śpiewać piosenki w grupie;
  • rozumieć sens krótkich historyjek przekazywanych ustnie, przy czym rozumienie jest wspomagane mimiką, gestami, rekwizytami, obrazkami i ruchem.

Taki profil absolwenta przedszkola wskazuje na to, że celem nauki języka obcego jest osłuchanie dziecka z językiem obcym i uwrażliwienie go na język inny niż ojczysty. W praktyce będzie to oznaczać, że umiejętności receptywne (receptive skills) – rozumienie słyszanego tekstu i stosowne reagowanie na zrozumiane informacje – będą bardziej rozwinięte niż umiejętności produktywne (productive skills), czyli w przypadku przedszkolaka mówienie, które będzie się głównie realizować poprzez powtarzanie rymowanek, wierszyków i piosenek. Jest to bardzo ważny i cenny etap, który przygotowuje młodego człowieka do dalszej efektywnej nauki języka obcego w szkole.

Gdzie ci nauczyciele?
Jakkolwiek słuszne wydaje się wprowadzenie języka obcego jako obowiązkowego do nauczania przedszkolnego, dyrektorzy placówek przedszkolnych mogą być zaniepokojeni zmianami wynikającymi z nowego rozporządzenia. Podstawowe pytanie, które zadawane jest w z związku ze zmianami, które wejdą w życie od 1 września 2015r., to kto może uczyć języka obcego w przedszkolu. Zasadniczo języka obcego w przedszkolu mogą uczyć:

  1. nauczyciele wychowania przedszkolnego posiadający kwalifikacje do nauczania języka obcego
  2. absolwenci studiów filologicznych posiadających przygotowanie pedagogiczne
  3. absolwenci nauczycielskich kolegiów języków obcych

W praktyce większość dyrektorów jest zainteresowana pierwszą opcją, gdyż pozwala ona na utrzymanie dotychczasowej kadry i płynne przejście przez okres zmian. W świetle obowiązujących przepisów, zgodnie z  nową podstawą programową wychowania przedszkolnego,  nauczyciel wychowania przedszkolnego, aby móc nauczać języka obcego w przedszkolu, powinien posiadać następujące kwalifikacje :
– potwierdzenie znajomości języka obcego na poziomie B2
oraz
– ukończenie kursu kwalifikacyjnego lub studiów podyplomowych w zakresie metodyki nauczania języka obcego.

Zmiany w podstawie programowej dla przedszkoli  wymusiły konieczność adaptacji rozporządzenia MEN (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009r), które określa m.in. szczegółowe kwalifikacje nauczycieli języków obcych na poszczególnych etapach kształcenia, do nowej sytuacji. Biorąc pod uwagę, że niewielu nauczycieli wychowania przedszkolnego będzie w stanie sprostać wymaganiom stawianym przez nową podstawę programową, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie okresu przejściowego do 31 sierpnia 2020r. (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 sierpnia 2014r ). W tym czasie dyrektor placówki przedszkolnej będzie mógł powierzyć nauczanie języka obcego nauczycielowi nauczania przedszkolnego, który legitymuje się certyfikatem znajomości danego języka obcego na poziomie B2 bez konieczności ukończenia kursu kwalifikacyjnego lub studiów podyplomowych z zakresu metodyki nauczania języka obcego. Ustanowienie okresu przejściowego pozwoli nauczycielom nauczania przedszkolnego na uzupełnienie brakujących kwalifikacji, a dyrektorom – na utrzymanie dotychczasowej kadry. Wymogiem niezbędnym, któremu trzeba sprostać przed 1 września 2015r jest uzyskanie przez nauczycieli wychowania przedszkolnego certyfikatu językowego na poziomie B2, np. Cambridge English: First – informacje o egzaminie:
www.cambridgeenglish.org/pl/exams-and-qualifications/first
www.cambridgeenglish.org/pl/find-a-centre/find-an-exam-centre

Co oznacza B2?
Nauczyciele wychowania przedszkolnego mają poprzeczkę językową ustawioną na poziomie B2. Jest to poziom językowy Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego, która obejmuje 6 poziomów – od poziomu początkującego A1 do poziomu biegłości językowej  C2. Europejskim system opisu kształcenia językowego  w następujący sposób definiuje użytkownika języka na poziomie B2:

Osoba posługująca się językiem na tym poziomie rozumie znaczenie głównych wątków przekazu zawartego w złożonych tekstach na tematy konkretne i abstrakcyjne oraz potrafi zrozumieć dyskusję z użyciem języka specjalistycznego, jeśli dotyczy tematyki zawodowej. Potrafi porozumiewać się na tyle płynnie i spontanicznie, by prowadzić normalną rozmowę z rodzimym użytkownikiem języka, bez szczególnego wysiłku dla którejkolwiek ze stron. Potrafi formułować jasne i szczegółowe wypowiedzi ustne lub pisemne dotyczące wielu tematów oraz wyrazić swoje stanowisko w sprawach będących przedmiotem dyskusji, przedstawiając wady i zalety różnych rozwiązań.

(Rada Europy, Europejski system opisu kształcenia językowego)

Poziom języka obcego B2 można uzyskać  w myśl Załącznika do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 kwietnia 2012r., zdając egzamin i uzyskując certyfikat, który został ujęty w spisie świadectw potwierdzających znajomość języków obcych.
W przypadku języka angielskiego, który będzie wybrany przez większość placówek przedszkolnych, ustawodawca uznaje kilka certyfikatów językowych, ich pełna lista dostępna jest we wspomnianym Załączniku do rozporządzenia.  Niewątpliwie najbardziej popularnym certyfikatem językowym na poziomie B2 jest Cambridge English: First z oceną A lub B, wydawany przez Cambridge English Language Assessment, część Uniwersytetu Cambridge.

art

Cambridge English: First w zasięgu ręki
Cambridge English: First (znany wcześniej jako FCE) jest jednym z najbardziej znanych międzynarodowych egzaminów językowych.  Jest on również szeroko rozpoznawalny na świecie wśród instytucji edukacyjnych i pracodawców. Uzyskanie certyfikatu First jest potwierdzeniem umiejętności posługiwania się językiem angielskim w środowisku akademickim i zawodowym oraz potwierdzeniem umiejętności kandydata w zakresie:

  • skutecznej komunikacji w języku angielskim
  • rozumienia głównych koncepcji opisanych w skomplikowanych tekstach
  • tworzenia jasnych i szczegółowych tekstów, wyrażających opinie i przedstawiających dobre i złe strony różnych rozwiązań.

Egzamin Cambridge English: First obejmuje 4 komponenty:

CAMBRIDGE ENGLISH: FIRST
KOMPONENT                                           CZAS TRWANIA                   ZADANIA

  • Reading and Use of English, 1 godz. 15 minut, 7 części – teksty o zróżnicowanej tematyce
  • Writing, 1 godz. 20 minut, 2 części: 1 zadanie- esej, 2 zadanie –  do wyboru: list, raport, recenzja
  • Listening, ok. 40 minut, 4 części – teksty o zróżnicowanej tematyce
  • Speaking, 14 minut/para kandydatów, 4 części – egzaminy zdawany w parze lub  w grupie trzyosobowej

Egzamin można zdawać w wersji papierowej (paper-based) lub komputerowej (computer-based).  Różnica dotyczy samej formy egzaminu. W wersji papierowej, wszystkie zadania są na papierze i kandydat przenosi swoje odpowiedzi na papierową kartę odpowiedzi. W przypadku wersji komputerowej, zadania pojawiają się na ekranie komputera i kandydat zaznaczając właściwą odpowiedź przechodzi przez kolejne zadania. Część ustna egzaminu (Speaking), niezależnie od wersji, zdawana jest w parze lub w grupie trzyosobowej  w obecności dwóch egzaminatorów. Komponent ustny może być zaplanowany na ten sam dzień co pozostałe komponenty lub odbywać się innego dnia.

Egzamin Cambridge English: First można zdawać w konkretnych datach wyznaczonych przez Cambridge English Language Assessment. Zapisanie się na egzamin obejmuje 3 kroki:

  1. Znalezienie centrum egzaminacyjnego – Cambridge English Language Assessment posiada bogatą sieć centrów egzaminacyjnych w całej Polsce. Aby znaleźć najbliższe, można skorzystać z wyszukiwarki na stronie www.cambridgeenglish.org/pl/find-a-centre
  2. Skontaktowanie się z wybranym centrum egzaminacyjnym – należy dowiedzieć się, jaka jest procedura zapisu na egzamin i sprawdzić cenę. Centra Cambridge English są w każdym większym mieście – np. Centrum Egzaminacyjne Lang LTC w Warszawie zapisy odbywają się online, a cenę i najbliższe terminy można sprawdzić na stronie www.lang.com.pl/egzaminy-cambridge/cambridge-english-first-fce,
  3. Wybranie daty sesji i formy egzaminu (wersja papierowa lub komputerowa) – daty egzaminu First są dostępne na przestrzeni całego roku. Warto się jednak upewnić, jeśli ktoś planuje przystąpienie do  egzaminu w wakacje, czy dane centrum egzaminacyjne uwzględnia taką możliwość. Przykładowo, Lang LTC proponuje 6 terminów egzaminu First (FCE).

Kandydat otrzymuje certyfikat Cambridge English: First około 8 tygodni po dacie egzaminu zdawanego w wersji papierowej lub 4 tygodnie po dacie sesji egzaminacyjnej w wersji komputerowej. Jeśli nauczycielowi  zależy na czasie, lepszą formą jest wersja komputerowa egzaminu.

Jak się przygotować szybko i skutecznie
Nauczyciele wychowania przedszkolnego mogą  mieć trudności w samodzielnym określeniu swojego poziomu językowego i oszacowaniu terminu podejścia do egzaminu na poziomie B2. Z pomocą przyszłym nauczycielom języka angielskiego może przyjść internetowy test diagnostyczny, opracowany przez Cambridge English Language Assessment: www.cambridgeenglish.org/test-your-english. Dzięki niemu nauczyciel może się zorientować, czy już jest na poziomie B2. Jeśli tak, wystarczy jedynie zapoznać się bliżej ze strukturą egzaminu oraz doszlifować sprawności egzaminacyjne. Jeśli nie, prawdopodobnie  potrzeba będzie  trochę więcej czasu, aby osiągnąć wymagany poziom języka.

Pomocna w całym procesie może okazać się dobra szkoła językowa, która poprowadzi nauczyciela przez meandry przygotowań do egzaminu i zaproponuje harmonogram pracy, której uwieńczeniem będzie zdanie egzaminu B2.  Ofert na rynku prywatnych szkół językowych jest wiele. Nauczyciel szukający dobrego kursu egzaminacyjnego  może mieć kłopot z wyborem najlepszej placówki. Należy jednak podejść do sprawy racjonalnie i przeanalizować oferty pod kątem:

  • doświadczenia szkoły w prowadzeniu kursów egzaminacyjnych – jednoznacznym potwierdzeniem dużego doświadczenia w prowadzeniu kursów egzaminacyjnych jest logo Cambridge English Preparation Centre przyznawane szkołom, które rokrocznie rejestrują pokaźną liczbę kandydatów na egzaminy Cambridge English. Do egzaminów profesjonalnie przygotowują też akredytowane centra egzaminacyjne, w których dany egzamin można zdawać.
  • certyfikatów jakości posiadanych przez daną szkołę językową – czy szkoła posiada któryś z następujących certyfikatów: certyfikat PASE (Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Jakości w Nauczaniu Języków Obcych) lub certyfikat EAQUALS. Certyfikaty te gwarantują wysoki poziom nauczania i dobrą jakość szkoły językowej. Szkoły językowe mogą posiadać też inne uprawnienia edukacyjne w zakresie ogólnego kształcenia nauczycieli,  np. jako Ośrodki Doskonalenia Nauczycieli.
  • szczegółów oferty szkolenia językowego – jak liczne są grupy, ile trwa godzina lekcyjna (standardowo jest to 45 minut), ile godzin lekcyjnych mieści się w semestrze, czy w ramach kursu przewidziany jest egzamin próbny (tzw. mock exam);
  • umowy ze szkoła językową – jaki jest system płatności, czy szkoła przewiduje płatność podzieloną na semestry, jak długi jest okres wypowiedzenia umowy (standardowo umowę można wypowiedzieć w ciągu miesiąca) i jak rozliczana jest kwota do zwrotu.

Czynnikiem, który odgrywa niebagatelną rolę jest na pewno cena. Powinna być ona adekwatna do prezentowanej oferty i przedstawiona w sposób uczciwy. Naszą czujność powinna wzbudzić zarówno zbyt wygórowana jak i zbyt niska cena. W pierwszym przypadku należy sprawdzić, czy oferta jest rzeczywiście tak bogata, by usprawiedliwić jej wysoki koszt. Natomiast w przypadku bardzo tanich kursów językowych, należy się zastanowić, jakie mogą być skutki uboczne tak pozornie atrakcyjnej ceny. Do najczęstszych należą: koszty ukryte za dodatkowe godziny, niskie kompetencje lektorów prowadzących zajęcia, brak odpowiednich materiałów językowych przygotowujących do egzaminu, krótsza niż 45 minut godzina lekcyjna i przeładowane grupy, w których na każdą osobę przypadają 2 minuty uwagi lektora.

Angielski w przedszkolu – szansa dla wszystkich
Wprowadzenie nauczania języka obcego do przedszkoli jest dużą zmianą jakościową dla dzieci i nauczycieli. Fakt, że od 2017r. wszystkie przedszkolaki będą objęte obowiązkową nauką języka angielskiego jest też ogromną szansą dla naszego systemu szkolnictwa, zwłaszcza dla  poziomu nauczania języka angielskiego. Choć  jak każda transformacja ta zmiana może być bolesna, daje  szansę na wzrost ogólnego poziomu językowego nauczycieli. Nasi uczniowie mogą na tych zmianach tylko zyskać. Dobry językowy start zagwarantuje im możliwość dołączenia do grona obywateli społeczeństwa wielojęzycznego.

Bibliografia:
1. Key Data on Teaching Languages at School in Europe 2012 eacea.ec.europa.eu/education/eurydice1 eacea.ec.europa.eu/education/eurydice2
2. Rada Europy, Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie. Warszawa: CODN 2003
3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 sierpnia 2014r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli isap.sejm.gov.pl
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 maja 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, dostęp online: dziennikustaw.gov.pl
5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli isap.sejm.gov.pl
6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 kwietnia 2012r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli isap.sejm.gov.pl

Joanna Kołakowska, autorka jest absolwentką Wydziału Lingwistyki Stosowanej UW . Kieruje Centrum Egzaminacyjnym Cambridge English Lang LTC , jest nauczycielem języka angielskiego, metodykiem i egzaminatorem z bogatym stażem. Prowadzi warsztaty dla nauczycieli języków obcych poświęcone m.in. nauczaniu dwujęzycznemu, technikom pracy z małymi dziećmi oraz ocenianiu dzieci i młodzieży. Jest autorką materiałów metodycznych i artykułów poświęconych kreatywnym metodom nauczania, wspieraniu autonomii ucznia oraz rozwojowi zawodowemu nauczycieli.