Wraz z upływem czasu, mnożącymi się raportami podsumowaniami projektów, programów i dyskusji nieustanie pojawiają się pytania – Po co cyfryzować szkoły? Czy określenie „cyfrowa szkoła” jest określeniem adekwatnym z określeniem dobra szkoła? Jaki sens ma wdrożenie technologii cyfrowych w szkołach? Jak wdrażać nowe technologie edukacyjne? W jaki sposób ewaluować efektywność tych wdrożeń? Natomiast w myśl idei, iż najważniejszą, kluczową „technologią” jest nauczyciel pojawia się pytanie, w jakie cyfrowe kompetencje powinien być „uzbrojony” nauczyciel. Niniejszy artykuł stanowi próbę analizy cyfrowych kompetencji nauczycieli w nauczaniu przedmiotowym.

1. Wstęp

Wykorzystanie nowych technologii edukacyjnych nie jest celem samym w sobie. Rozwiązania technologiczne jako narzędzia powinny służyć realizacji, usprawnieniu wdrażania, celów dydaktycznych. Cyfryzacja edukacji wspiera zmianę paradygmatu nauczania, powinna więc wspierać sposób myślenia o procesie uczenia się – nauczania, w którym uczeń staje się twórcą, a nie tylko uczestnikiem procesu dydaktycznego, zaś szkoła – środowiskiem uczenia się. Takie podejście pozwala na stopniowe odchodzenie od transmisyjnego modelu nauczania, szeroko obecnego dziś w szkołach. Podstawowymi przesłankami wykorzystania nowych technologii w szkole jest dzisiaj indywidualizacja procesu kształcenia oraz umożliwienie uczniom poszukiwania własnej drogi, nauka we własnym tempie oraz stylu uczenia się, przygotowanie do samodzielnego korzystania z zasobów edukacyjnych, przygotowanie do dorosłego życia, w którym obecni uczniowie będą musieli stale rozwijać się, aby nadążać za stale zmieniającym się światem.

To właśnie nowe technologie likwidują granicę czasu i przestrzeni w edukacji, zapewniając do niej stały dostęp

Współczesna edukacja to już nie 45 minutowa lekcja  wynikająca z pruskiej tradycji  lecz proces stałego doskonalenia się 24 h/ 7 dni w tygodniu. Uczniowie uczestniczą w procesie dydaktycznym wszędzie i cały czas. Nowe technologie edukacyjne jak żadne inne narzędzie do tej pory wspierają uczniów w tych procesach. To właśnie dzięki nowym technologiom nauczyciele mogą korzystać z zasobów informacji i wiedzy dostępnych na całym świecie, współpracować online z uczniami z innych krajów i kontynentów, tworzyć własne zasoby edukacyjne, tworzyć, odkrywać, budować, rozbudowywać, uzupełniać kompetencje.

2. Uczeń, a nowe technologie edukacyjne

Współczesny uczeń to osoba, która urodziła i wychowała się w świcie nowych technologii. To właśnie nowe technologie likwidują granicę czasu i przestrzeni w edukacji, zapewniają do niej stały dostęp. To również nowe technologie edukacyjne dzięki wykorzystaniu odpowiednich standardów m.in. WCAG 2.0 przeciwdziałają wkluczeniom uczniów wynikających z dysfunkcji. W centrum cyfrowej edukacji zawsze znajduje się uczeń, natomiast pozostali uczestnicy środowiska szkolnego (nauczyciele, rodzice, kadra zarządzająca, partnerzy szkoły, administracja) przyjmują rolę mentorów, przewodników, osób wspierających ucznia w jego indywidualnym rozwoju (rys. 1).

obraz

Rysunek 1. Uczeń w centrum procesu dydaktycznego (Opracowanie własne)

Współczesny uczeń to osoba funkcjonująca równolegle w trzech przestrzeniach edukacyjnych przestrzeni rzeczywistej, przestrzeni wirtualnej oraz przestrzeni osobistej (rys. 2). Edukacja w każdej z tych przestrzeni wspierana jest przez cyfrowe technologie. W każdej z wymienionych przestrzeni praca z wykorzystaniem nowych technologii edukacyjnych może zwiększyć efektywność realizacji celów dydaktycznych, które technologia wspiera lub wręcz przeciwnie przy niewłaściwym ich wykorzystaniu spowodować odwrotny skutek stać się jedynie efektowną nowinką.

unnamed

Rysunek 2. Przestrzenie edukacji ucznia Źródło (Opracowanie własne)

To właśnie dzięki nowym technologiom nauczyciele mogą korzystać z zasobów informacji i wiedzy dostępnych na całym świecie, współpracować online z uczniami z innych krajów i kontynentów, tworzyć własne zasoby edukacyjne, odkrywać, budować, doskonalić i rozwijać kompetencje.

3. Nauczyciel, a nowe technologie edukacyjne

Nowe technologie edukacyjne to także szereg korzyści dla nauczycieli m.in. możliwość kreowania własnych scenariuszy lekcji, sprawnej ewaluacji wiedzy uczniów, prowadzenia lekcji poza budynkiem szkoły, dostęp do wiedzy na żądanie itp. Wykorzystanie nowych technologii edukacyjnych w nauczaniu przedmiotowym nie jest jednak proste. Nauczyciel musi potrafić podjąć wiele kluczowych dla procesu dydaktycznego decyzji związanych z zastosowaniem nowych technologii edukacyjnych a mianowicie:

  • W jakich sytuacjach dydaktycznych wybrać narzędzia technologiczne?
  • Kiedy narzędzia technologiczne będą efektywne i skuteczne dla realizacji konkretnych celów dydaktycznych?
  • Czy zastosować narzędzia technologiczne czy analogowe?
  • Dlaczego wybrać narzędzia technologiczne i które będą optymalne w kontekście założeń przedmiotowych?
  • Jakie korzyści dla procesu edukacyjnego przyniesie wykorzystanie wybranych narzędzi technologicznych?
  • Które narzędzia technologiczne wybrać i dlaczego?
  • Jak często, długo i intensywnie korzystać w narzędzi technologicznych?
  • Jak powinien przebiegać proces dydaktycznych w przestrzeni rzeczywistej z wykorzystaniem nowych technologii?
  • Jak powinien przebiegać proces dydaktycznych w przestrzeni wirtualnej z wykorzystaniem nowych technologii?
  • Jak skutecznie przeprowadzić zajęcia z wykorzystaniem nowych technologii (jak motywować, angażować uczniów, indywidualizować pracę)?
  • Jak ewaluować zajęcia z wykorzystaniem nowych technologii?Jak mierzyć skuteczności wykorzystania narzędzi technologicznych w procesach dydaktycznych?

I wiele innych.

W związku z tym obok stricte technicznych umiejętności związanych z wykorzystaniem różnorakiego sprzętu (tablice interaktywne, laptopy, tablety, urządzania peryferyjne, niezwykle ważna jest wśród nauczycieli świadomości celowości wykorzystania technologii w nauczaniu przedmiotowym, zarówno w perspektywie długoterminowych celów edukacyjnych, jak i w odniesieniu do pojedynczej lekcji. Sprawne funkcjonowanie technologii w szkole wymaga zatem od nauczycieli wielu kompetencji. Na świecie podejmowanych jest wiele prób klasyfikacji cyfrowych kompetencji oraz cyfrowych umiejętności nauczycieli. Działania te podejmowane są zarówno na poziomie Parlamentu Europejskiego – Digital Competence Framework (https://ec.europa.eu/jrc/en/digcomp/digital-competence-framework), czy standard opracowany przez Ministerstwo Edukacji w Katalonii http://ensenyament.gencat.cat/web/.content/home/departament/publicacions/colleccions/competencies-basiques/eso/eso-ambit-digital-angles.pdf/

 

Pobierz cały tekst