W klasach 1-3 dominuje wykonywanie obliczeń (najczęściej, niestety, dla samego wykonywania obliczeń) oraz rozwiązywanie zadań o bardzo typowej strukturze.

Rozwiązywanie zadań tekstowych

Podczas dyskusji często słyszy się opinie, że trudności uczniów w rozwiązywaniu zadań tekstowych są efektem tego, że nie potrafią oni czytać treści zadania ze zrozumieniem. Na bazie prowadzonych badań nasuwa się jednak inny wniosek: najprawdopodobniej znaczna część dzieci w ogóle nie czyta treści zadania – zamiast tego, wybiera z niej liczby i do nich stara się dobrać „pasujące” działanie, niekiedy dodatkowo posiłkując się słowami-kluczami występującymi w treści.

Należy sądzić, że w znacznej mierze jest to efekt sposobu, w jaki rozwijamy umiejętności dzieci w zakresie rozwiązywania zadań tekstowych. Jeśli chcesz, żeby Twoi uczniowie faktycznie potrafili rozwiązywać zadania tekstowe:

  • unikaj zadań zbyt prostych; wcale nie budują one motywacji do uczenia się, lecz ją skutecznie niszczą;
  • unikaj serii podobnych zadań tekstowych; obniżają one motywację do uczenia się, a rozumienie i umiejętność zastępują wytrenowaniem;
  • nie ograniczaj sztucznie zakresu liczb wykorzystywanych w zadaniach tekstowych, wprowadzaj także operacje wykonywane na większych liczbach; jeśli dzieci mogą stosować różne strategie, większe liczby co najwyżej wydłużą dojście do wyniku, a nie uniemożliwią jego otrzymanie;
  • jak najczęściej zachęcaj dzieci do samodzielnego poszukiwania rozwiązania zadania, bez wcześniejszego narzucania jakiejkolwiek „obowiązującej” metody; jest to najlepszy sposób na to, aby rozwiązywanie zadań tekstowych stało się dla nich motywujące i atrakcyjne;
  • możliwie często zachęcaj dzieci do prezentowania swoich rozwiązań i opowiadania o stosowanych metodach; pozwala to uczniom na lepsze rozumienie własnych strategii oraz na uczenie się od siebie, a nauczycielom na faktyczne poznanie dziecięcego toku rozumowania;
  • zawsze nagradzaj uczniów za oryginalne rozwiązania zadań, najlepiej wyrażając uznanie dla ich pomysłowości i matematycznego sprytu; wzmacniasz w ten sposób ich twórcze myślenie oraz motywujesz do uczenia się matematyki;
  • jak najczęściej pozwalaj uczniom na samodzielny wybór metody rozwiązania zadania i nie zmuszaj ich, gdy nie są do tego jeszcze gotowe, do ograniczania się tylko do rozwiązania arytmetycznego (wykonania obliczenia); rozwiązanie zadania za pomocą właściwego obliczenia to bardzo zaawansowana forma matematyzacji, a dzieci mają indywidualne tempo rozwoju gotowości do świadomego(!) operowania symbolami;
  • kładź większy nacisk na manualne (enaktywne) i rysunkowe (ikoniczne) metody rozwiązywania zadań tekstowych; pozwoli to dzieciom na samodzielne dochodzenie do rozwiązania, co powinno przełożyć się m.in. na większe zaufanie do swoich możliwości i większą motywację do uczenia się;
  • zachęcaj uczniów do jak najczęstszego wykorzystywania rysunku podczas rozwiązywania zadań tekstowych, także tych bardziej skomplikowanych; rysunek często ujawnia to, co z treści zadania jest trudne do odczytania;
  • zachęcaj uczniów do stosowania przy rozwiązywaniu zadań o realistycznym charakterze różnych narzędzi (w zależności od problematyki zadania): zegarka, termometru, miarki…; pozwala im to lepiej zrozumieć sens wykonywanych operacji i rozwija zaradność matematyczną;
  • zachęcaj dzieci do samodzielnego modyfikowania zadań, np. przez stawianie do nich innych pytań, oraz do samodzielnego ich formułowania, zwłaszcza do formułowania zadań o realistycznej dla uczniów treści;
  • stosuj w procesie kształcenia nietypowe zadania: o nadmiarze danych, zawierające w treści odpowiedź… oraz zachęcaj uczniów do ich samodzielnego wymyślania; pobudzają one kreatywność i są dobrym poligonem do testowania budowanych strategii;
  • jak najczęściej stosuj w procesie kształcenia zadania otwarte, czyli o wielu możliwych poprawnych rozwiązaniach; pozwalają one uczniom na dostrzeganie i wykorzystywanie związków oraz zależności, a o to właśnie chodzi w matematyce;
  • formułuj jak najwięcej sytuacji problemowych, np. będących efektem zmiany wewnętrznej struktury rozwiązywanego zadania, i pozwalaj uczniom na samodzielne (indywidualnie, w parach lub w grupach) pokonywanie powstających trudności.

Rozwiązywanie zadań tekstowych nie polega na tym, że uczeń powtarza schemat postępowania podany przez nauczyciela, ale że sam go buduje!